Zielone oczy to jedna z najrzadszych i najbardziej wyjątkowych cech w ludzkiej populacji. Szacuje się, że tylko około 2% ludzi na świecie ma zielone tęczówki, co czyni ten kolor niezwykle rzadkim w porównaniu do brązowego czy niebieskiego. Istnieje wiele czynników wpływających na kolor oczu, w tym genetyka, ilość melaniny w tęczówce, pochodzenie etniczne oraz struktura i grubość tęczówki.

W tym artykule przyjrzymy się, jakie mechanizmy stoją za zielonym kolorem oczu, jakie grupy etniczne najczęściej go posiadają oraz jakie inne aspekty, takie jak grubość tęczówki czy warunki środowiskowe, mogą wpływać na tę niezwykłą cechę.

Jak powstaje zielony kolor oczu?

Kolor oczu jest wynikiem ilości i rozmieszczenia melaniny w tęczówce oraz sposobu, w jaki światło rozprasza się w jej strukturze. W przeciwieństwie do popularnego przekonania, w ludzkiej tęczówce nie występują zielone ani niebieskie pigmenty – to sposób, w jaki światło oddziałuje na jej warstwę, decyduje o widzianej barwie.

Wpływ melaniny i struktury tęczówki

• Brązowe oczy - mają dużą ilość melaniny, która pochłania światło i sprawia, że oczy wydają się ciemne.
• Niebieskie oczy - mają bardzo mało melaniny i przez efekt rozpraszania Rayleigha odbijają głównie krótsze fale świetlne, co daje im niebieski odcień.
• Zielone oczy - posiadają średnią ilość melaniny oraz szczególną strukturę tęczówki, która wpływa na to, jak światło rozprasza się w oku. Częściowe pochłanianie światła przez melaninę oraz rozpraszanie światła przez warstwy tęczówki nadają oczom zielonkawy odcień.

Dodatkowym czynnikiem wpływającym na kolor oczu jest grubość tęczówki. Cieńsza tęczówka może sprawić, że oczy wydają się jaśniejsze, podczas gdy grubsza może nadać głębszy, bardziej nasycony kolor.

Genetyka zielonych oczu

Kolor oczu jest cechą poligenową, co oznacza, że jest kontrolowany przez wiele genów. Wcześniej uważano, że kolor oczu dziedziczy się w prosty sposób – np. niebieskie oczy są recesywne, a brązowe dominujące. Dziś wiadomo, że jest to bardziej skomplikowane i bierze w nim udział wiele genów, m.in.:

• OCA2 - odpowiada za produkcję melaniny, wpływając na jasność oczu.
• HERC2 - reguluje ekspresję genu OCA2, odgrywając kluczową rolę w determinacji koloru tęczówki.
• Geny MITF, TYR, SLC24A4 - wpływają na pigmentację skóry i oczu, odgrywając mniejszą rolę w powstawaniu zielonych oczu.

W związku z tym zielone oczy nie powstają w wyniku jednego genu, ale są wynikiem kombinacji wielu czynników genetycznych, które determinują poziom melaniny i sposób rozpraszania światła.

Gdzie na świecie występują zielone oczy?

Zielone oczy są niezwykle rzadkie, a ich występowanie różni się w zależności od pochodzenia etnicznego i regionu geograficznego. Najwięcej osób z zielonymi oczami można spotkać w:

• Europie Północnej i Zachodniej - Największe skupisko zielonookich ludzi występuje w Irlandii i Szkocji, gdzie nawet 16–21% populacji posiada ten kolor oczu. W Islandii zielone oczy ma około 17% mieszkańców.
• Środkowej i Wschodniej Europie - W krajach takich jak Polska, Niemcy, Węgry czy Czechy, zielone oczy posiada około 8–12% ludzi.
• Basenie Morza Śródziemnego - Choć dominuje tam brązowy kolor oczu, w takich krajach jak Hiszpania, Włochy czy Grecja, można spotkać osoby o zielonych oczach, zwłaszcza w regionach o dużej mieszance etnicznej.
• Azji Zachodniej i Środkowej - W krajach takich jak Turcja, Iran czy Afganistan, występuje stosunkowo duży odsetek osób z jasnymi oczami, w tym zielonymi (około 2–5%).
• Ameryce Północnej i Południowej - Ze względu na migrację europejskich osadników, zielone oczy można znaleźć w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Argentynie czy Brazylii, choć stanowią one mniejszość.

Zielone oczy a pochodzenie etniczne

Zielone oczy są najczęstsze wśród osób o jasnej karnacji, szczególnie wśród ludzi pochodzenia celtyckiego, nordyckiego i słowiańskiego. Jednak mogą również występować w grupach o ciemniejszej karnacji, zwłaszcza tam, gdzie doszło do zmieszania genów jasnookich Europejczyków z innymi populacjami.

• Osoby pochodzenia celtyckiego - Mają największy odsetek osób z zielonymi oczami.
• Osoby o korzeniach słowiańskich - Wśród Słowian w Europie Środkowej i Wschodniej zielone oczy występują częściej niż np. w południowej Europie.
• Osoby pochodzenia tureckiego, perskiego i arabskiego - W Turcji, Iranie czy Syrii można spotkać osoby o zielonych oczach, choć są one rzadsze niż w Europie.

Jak rzadkie są zielone oczy? Porównanie z innymi kolorami

Na świecie dominującym kolorem oczu jest brązowy, który występuje u 55–79% populacji. Kolejne pod względem popularności są niebieskie oczy, występujące u około 8–10% ludzi. Zielone oczy, z odsetkiem około 2%, należą do najrzadszych, a jeszcze rzadsze są jedynie oczy szare (1%), bursztynowe (<1%) oraz fioletowe (np. w zespole Marfana lub albinizmie).

Podsumowanie

Zielone oczy są jednymi z najrzadszych na świecie – występują u zaledwie 2% populacji. Ich obecność wynika z dziedziczenia wielu genów, które wpływają na ilość melaniny i sposób, w jaki światło odbija się w tęczówce.

Największa liczba osób z zielonymi oczami występuje w Europie Północnej i Środkowej, zwłaszcza w Irlandii, Szkocji i Islandii, choć można je również znaleźć w Turcji, Iranie czy Ameryce Północnej.

Na ich wyjątkowość wpływają także grubość tęczówki, struktura oka oraz czynniki genetyczne i środowiskowe. To sprawia, że posiadacze zielonych oczu są prawdziwą rzadkością i cieszą się niezwykłą, hipnotyzującą barwą oczu, która od wieków fascynuje ludzi na całym świecie.